SESJA 3. Senior jako aktywny uczestnik rynku turystycznego

Dyskusja nad samym pojęciem „senior” / „osoba starsza” – propozycja odejścia tylko od jednostkowego kryterium, bardziej dostrzeżenie kontekstu definiowania. Różne postrzeganie przez same osoby starsze określenia „senior” – nie jako obciążenie, ale jako „dar” i „sposób  bycia”

Potrzeba dostrzeżenia zróżnicowania okresów starości – czyli seniorów zróżnicowany wewnętrznie – m.in. inna oferta dla osób 55/60+, a inna dla osób 70/75+.

Istotne jest postrzeganie starości w ujęciu heterogenicznym i identyfikacji kategorii zróżnicowania seniorów – w wymiarze ekonomicznym, przestrzennym, kulturowym, zdrowotnym, ale także motywacji towarzyszącej turystom seniorom. Właściwą odpowiedzią wydaje się zatem ZRÓŻNICOWANA OFERTA TURYSTYCZNA DLA SENIORÓW, uwzględniająca poszczególne kategorie.

Różne spojrzenie na aktywność turystyczną seniorów à różne doświadczenia europejskie i polskie. Wg badań polskich seniorzy generalnie nie są aktywni turystycznie, jeśli podróżują to głownie w celach wypoczynkowych. Jednak jeśli wejdzie się krok dalej – w stronę badań już aktywnych seniorów – uczestników rynku rysuje się obraz grupy coraz bardziej dynamicznej, wymagającej i poszukującej właściwej oferty grupy konsumentów.

W literaturze przedmiotu toczy się dyskusja o „nowości turystyki seniorów” – w kontekście dynamiki rozwoju, siły nabywczej, budżetu czasu wolnego. Postuluje się raczej spojrzenie w kategoriach „nowe oblicze turystyki seniorów”, podkreślając wieloletnie zaangażowanie seniorów w ruchy społeczne np. PTTK. Istotna wątpliwość aktualnie – jaki wpływ na ten rynek ma pandemia COVID 2021 i poszczególne „okna wyjazdowe” (inna sytuacja latem 2020 w porównaniu z latem i jesienią 2021 „po szczepieniach”).

W kontekście COVID należy dostrzec, że osoby starsze bardzo radykalnie zmieniły swoje zachowanie  i nawet codzienne aktywności, pozostając w domach i ograniczając wzajemny kontakt. Aktualnie – jesień 2021 ma miejsce częściowy RESET działalności organizacji senioralnych, np. UTW – bardzo ważnego animatora czasu wolnego osób starszych. Powstaje jednak wątpliwość – kto jest tym animatorem na terenach wiejskich / poza większymi miastami? Znaczenie organizacji pozarządowych, projektów aktywizacyjnych i np. kół gospodyń wiejskich.

W obliczu pandemii COVID niezwykle istotnym wymiarem organizacji usług i imprez turystycznych dla seniorów stał się atrybut INFORMACJI - w każdej fazie wycieczek i wyjazdów – ich przygotowania, sprzedaży, aż wreszcie realizacji. Z kolei jeszcze bardziej istotnymi cechami personelu niż w normalnej rzeczywistości, opisującymi zachowania personelu, staje się dostępność, duża cierpliwość, empatia, wyrozumiałość, ale i troska o każdego klienta, jego potrzeby, ale i obawy.

Bardzo duże zróżnicowanie form w kontekście turystyki społecznej seniorów. Punktem wyjścia jest postrzeganie samego określenia, jego zakresu merytorycznego, a co za tym idzie identyfikacja modeli finansowania.

Wątpliwości pojawiające się w kontekście turystyki społecznej seniorów jako formuły dofinansowania wyjazdów o charakterze merytorycznym i formalnym:

• Kto i jak może finansować aktywności turystyczne seniorów i jak o to dofinansowanie się ubiegać?
• Jak transparentna pozostaje baza źródeł finansowania – może potrzebna szersza dyskusja o bazie projektów w ramach polityki senioralnej w ogóle ?
• Jaki status formalny musi posiadać podmiot ubiegający się o dofinansowanie i jaki model organizacji wyjazdów należy przyjąć (casus formalnych organizatorów turystyki – biur podróży versus podmioty nierejestrowane i zgodność z zapisami ustawy)
• Czy właściwym jest pełne dofinansowanie czy jednak powinien funkcjonować model hybrydowy – z wkładem własnym uczestników jako czynnikiem budującym poczucie odpowiedzialności?
• Jakie są kanały dystrybucji informacji o ofertach w ramach turystyki społecznej?

Istotne, aby oferta dla seniorów wyróżniała się na tle wielu innych standardowych propozycji rynkowych, niezależnie od charakteru finansowania. Postuluje się zatem, aby była jak SENIOR (por. Skalska red., Kociszewski, Koskowski 2021):

• S – skoncentrowana na odbiorcy
• E – edukacyjna w swojej formule
• N – nastawiona na wysoki poziom świadczonych usług
• I – indywidualna – poprzez identyfikację poszczególnych oczekiwań i preferencji
• O – otwarta na odbiorców i dedykowana ich potrzebom
• R – racjonalna zarówno z perspektywy programów dedykowanych seniorom, jak i możliwości ich realizacji

Warto dostrzec ponadto potencjał seniorów jako współtwórców dedykowanej im oferty, poprzez włączenie ich w poszczególne etapy planowania i docenienie zaangażowania.

SESJA 7. Turystyka osób niepełnosprawnych

Przygotowanie ofert dla osób z niepełnosprawnością jest wymagające, ale możliwe. Z punktu widzenia organizatora problem stanowią wysokie koszty przygotowanie podróży, brak dofinansowań a także brak wsparcia dotyczącego promocji oferty przez organizacje turystyczne.  Na etapie planowania niezbędne są konsultacje ze środowiskiem osób niepełnosprawnych a także odpowiednio przeszkolona kadra. Kluczowe w sprzedaży podróży turystycznej jest zaufanie do organizatora.

Jednym z atrybutów organizacji wypraw z udziałem osób z niepełnosprawnościami jest budowanie społeczności, likwidacja uprzedzeń a także szansa na wymianę doświadczeń i rozmowy o potrzebach. Wspólne wędrowanie daje możliwość wytchnienia od codziennych przy jednocześnie zachowanym poczuciu bezpieczeństwa gwarantowanego przez profesjonalnych i doświadczonych organizatorów.

Uczestnicy dyskusji wielokrotnie podkreślali brak informacji a także edukacji dotyczącej wielu aspektów związanych z niepełnosprawnością, począwszy od informacji dotyczących dostępności do usług jak np. wypożyczalni sprzętu na szeroko pojętej edukacji społeczeństwa o niepełnosprawności kończąc.

Turystykę osób starszych i z niepełnosprawnościami należy traktować jako szansę rozwoju działalności dla przedsiębiorców, gdyż jest to grupa klientów stale rosnąca i oczekująca oferty zaspokajającej jej potrzeby również w zakresie turystyki.

SESJA 11. Turystyka szkolna i młodzieżowa

Na wyzwania związane z turystyką szkolną, co było tematem panelu należy patrzeć z wielu różnych perspektyw, wobec czego próba ich uporządkowania prowadzi do następujących roboczych kategorii: wyzwań formalnych, merytorycznych, wychowawczych i technologicznych.

Należy dostrzec wielość pojęć i ich wzajemne zależności, tj. pojęcie turystyki szkolnej jest stricte węższe niż turystyki młodzieżowej czy w ogóle dzieci i młodzieży, bowiem obejmuje także formy wyjazdów np. w okresie wakacyjnym w formie kolonii i obozów, w czasie wolnym poza edukacją szkolną.

System turystyki szkolnej jest złożony, co wynika z zarówno ram prawnych i przenikania się i wykluczania (?) przepisów edukacyjnych i realiów dotyczących usług i imprez turystycznych, jak i charakteru samych uczestników, gdzie podmiotami decyzyjnymi są – rodzice, nauczyciele, sama szkoła w osobie dyrektora lub wyżej – organów prowadzących, aż wreszcie (czy dopiero?) sami uczniowie.

W kontekście turystyki szkolnej ocena formalna dotycząca ram prawnych organizacji (casus czy przez biuro podróży – organizatora turystyki czy nie? ) za każdym razem powinna być dokonywana w konkretnym kontekście indywidualnych przypadków, z punktu widzenia założonych celów, bezpieczeństwa, ale i rachunku ekonomicznego. Warto być może w tej kwestii wypracować konkretne – transparentne modele współpracy placówek z podmiotami turystycznymi np. w skali danej jednostki samorządowej ?

Nie powinna mieć miejsca segregacja na poziomie klas na „jadących” i „niejadących”. Warto być może wypracować modele współfinansowania, dofinansowania w środowisku lokalnym lub jeszcze mocniej dostrzec możliwość wykorzystania narzędzi turystyki społecznej – np. bonów turystycznych.

Powinny istnieć instrumenty zachęcające nauczycieli do wyjazdów, a same programy nie powinny być przypadkowe, tylko pozostawać w zgodzie z założeniami programowymi i merytorycznymi realizowanych przedmiotów.